Finland

Republiek Finland
Suomen tasavalta (Fins)
Republiken Finland (Sweeds)

Vlag Wapen
Volkslied: Maamme (Fins) Vårt land (Sweeds) (Afrikaans: "Ons Land")
Hoofstad	Helsinki (Helsingfors) 60°10′N 24°56′O / 60.167°N 24.933°O / 60.167; 24.933
Grootste stad	Helsinki (Helsingfors)
Amptelike tale	Fins en Sweeds
Regering • President • Eerste minister	Unitêre parlementêre grondwetlike republiek Alexander Stubb Petteri Orpo
Onafhanklikheid • Outonomie binne Rusland • Onafhanklikheid van die Russiese SFSR • Eerste erkenning deur die Russiese SFSR • Burgeroorlog • Eerste grondwet • Winteroorlog • Voortsettingsoorlog • Huidige grondwet	29 Maart 1809 6 Desember 1917 4 Januarie 1918 Januarie–Mei 1918 17 Julie 1919 30 November 1939– 13 Maart 1940 25 Junie 1941– 19 September 1944 1 Maart 2000
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	338 145[1] km2  (66ste) 130 559 myl2 9,71 (2015)[2]
Bevolking  - 2024-skatting  - 2017-sensus  - Digtheid	5 626 414[1] (118de) 5 513 000[3] 16,4 / km2 (213de) 42,5 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $340,043 miljard[4] (59ste) $60 851[4] (24ste)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $308,055 miljard[4] (48ste) $55 127[4] (16de)
MOI (2022)	0,942[5] (12de)  –  baie hoog
Gini (2023)	26,6[6](6de) –  laag
Geldeenheid	Euro (€) (EUR)
Tydsone  - Somertyd	OET (UTC+2) OEST (UTC+3)
Internet-TLD	.fi
Skakelkode	+358

Finland (Fins: Suomi, [suo̯mi], luister (hulp·inligting); Sweeds: Finland, [ˈfɪnland], luister (hulp·inligting)), amptelik die Republiek Finland (Fins: Suomen tasavalta, Sweeds: Republiken Finland, luister na albei (hulp·inligting)), is 'n land in Noord-Europa wat in die ooste aan die Russiese Federasie, in die noordweste aan Swede en in die noorde aan Noorweë grens. Ten suide word dit van Estland geskei deur die Finse Golf. Wes vind mens die Botniese Golf en suidwes die Oossee wat Finland van sy buurland Swede skei. Net in die noordweste het die twee lande 'n gemeenskaplike landgrens.

Finland word, net soos Ysland, soms beskryf as 'n Skandinawiese land, hoewel Skandinawië streng gesproke beperk is tot Swede, Noorweë en Denemarke. Ook in taalkundige opsig verskil Finland van sy Skandinawiese buurlande omrede Fins, net soos die nouverwante Esties en ook Hongaars, tot die nie-Indo-Europese Fins-Oegriese taalfamilie behoort. Die huidige Sweedssprekende minderheid van sowat ses persent van die bevolking is 'n erfenis uit die tydperk van die Sweedse heerskappy waaronder Finland tussen 1150 en 1809 gestaan het. Sweedssprekendes vorm in sommige dorpe langs die suid- en ooskus en op die outonome Åland-eilande selfs die meerderheid. 'n Groter aantal dorpe en stede is tweetalig, soos byvoorbeeld Helsinki en Turku, en gebruik Sweedse naas Finse plek- en straatname. Die hoofstad en grootste stad is Helsinki (Helsingfors in Sweeds). Die Finse Republiek het in 1917 totstand gekom nadat die land sedert die twaalfde eeu deur Swede en later Rusland oorheers is.

Met sy ligging tussen die 60ste en 70ste noorderbreedtegraad behoort Finland saam met sy Skandinawiese buurlande Noorweë en Swede, en Rusland, tot die mees noordelike lande op die Europese vasteland. Sowat 'n derde van Finland se totale oppervlakte van sowat 338 000 vierkante kilometer lê binne die Arktiese Sirkel. Nogtans het die mees noordelike provinsie Lapland danksy die Noord-Atlantiese Seestroom 'n sagter klimaat as ander gebiede op dieselfde breedtegraad soos Kanada en Siberië. Vanweë hierdie warm seestroom bly Europa se Arktiese kuslyn tydens die winter ook ysvry.

Die Finse somers is warm maar kort, met gemiddelde temperature van 17 °C in die hoofstad Helsinki en 13 °C in Lapland.^[7] Vanweë die noordelike ligging is die somerdae baie lank, en in die Arktiese gebiede word dit in Junie, wanneer die middernagson skyn, glad nie meer nag nie. Daarenteen is die Finse winters lank en koud, met 'n gemiddelde temperatuur van -6 °C in Helsinki gedurende Januarie, terwyl die dae baie kort is. In koue winters raak die oppervlak van die Oossee oor 'n afstand van enkele kilometer vanaf die kuslyn dikwels bevrore sodat ysbrekers benodig word om die hawens oop te hou. Sneeuvalle is egter gewoonlik nie swaar nie sodat die verkeer selfs in Lapland nie ontwrig word nie.

Finland word die "land van 'n duisend mere" genoem. Veral in die suidooste is die land bespikkel met ontelbare mere en meertjies. Baie van Finland se groot stede soos Tampere, Jyväskylä, Kuopio en Lahti, is langs van die groot mere geleë. Die grootste konsentrasie van eilande kan na die suidweste van die land aan die Skeermeer, wat tussen die Finland en die eiland Åland geleë is, gevind word.

Die land is 'n demokratiese republiek met 'n direk verkose president, wat maksimaal vir twee ampstermyne van ses jaar mag dien. Finland het in historiese en politieke opsig nou bande met sy buurland Swede. Ná die tweede onafhanklikheid van Estland het Finland ook nou betrekkinge met dié Baltiese land. Sy huidige buitelandse beleid word dan ook deur sy lidmaatskap in die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (NAVO), die Europese Unie, die OESO en die OVSE oorheers.

1. ↑ ^{1,0 1,1} (en) "Finland". Central Intelligence Agency. Besoek op 8 Mei 2024.
2. ↑ (en) "Surface water and surface water change". OESO. Besoek op 8 Mei 2024.
3. ↑ (en) "Arabic became the third largest foreign-language group". Statistiek Finland. 29 Maart 2017. Besoek op 8 Mei 2024.
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2 4,3} (en) "Finland". Internasionale Monetêre Fonds. April 2024. Besoek op 8 Mei 2024.
5. ↑ (en) "Human Development Report 2023/2024" (PDF). United Nations Development Programme. 13 Maart 2024. Besoek op 8 Mei 2024.
6. ↑ (en) "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". Eurostat. Besoek op 8 Mei 2024.
7. ↑ (en) Stonehouse, Dr. Bernhard (red.): Philips' Illustrated Atlas of the World. Londen: Guild Publishing 1985, bl. 39